ਯੂਕਰੇਨ ਸੰਕਟ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਦਾ ਦਬਾਅ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਤੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰੁਖ ਦਾ ਹਰ ਕੋਈ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵੋਟਿੰਗ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੂਸ ਦਾ ਅਸਿੱਧਾ ਸਮਰਥਨ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਖਿਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਲਈ ਰੂਸ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਹਥਿਆਰਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੂਸ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਵੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਰੂਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ।
ਰੂਸ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਥਿਆਰ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਸਟਾਕਹੋਮ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪੀਸ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (SIPRI) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰੂਸ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਵੇਚਣ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅੰਕੜੇ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਲਈ ਰੂਸ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਲਗਾਤਾਰ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦਾ ਅਹਿਮ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 15 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਰੁਖ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਰੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ, ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਦੁਆਰਾ ਰੂਸ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਈ ਹੈ।
ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਨੀਤੀ ਵੱਲ ਵਧਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰੂਸ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਥਿਆਰ ਸਪਲਾਇਰ ਹੈ।
ਇਹ ਘੱਟ ਕੀਮਤਾਂ, ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਮਝ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਰਤ ਲਈ ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਯੂਕਰੇਨ ਸੰਕਟ ‘ਚ ਕਿਸ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਜਾਣਾ ਹੈ।
ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ‘ਚ ਵੋਟਿੰਗ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਮਤਲਬ ਰੂਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦੋਸਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ।
ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਲਈ ਰੂਸ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ
ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਵੀ ਰੂਸ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ
ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੀ ਰੂਸ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹਨ।
ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣੂ ਹੈ। ਯੂਕਰੇਨ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਰੂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਲਈ ਮਾਸਕੋ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ‘ਚ ਚੀਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰੂਸ ਦੀ ਬਣੀ ਐੱਸ-400 ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।