ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਿਆਸੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਪੀਐੱਮਐੱਲ-ਐੱਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਮੁਲਤਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗੀ। ਪੀਟੀਆਈ ਦੇ ਇੱਕ ਐਮਐਨਏ ਦੇ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਦੇਸ਼ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਲਈ “ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ” ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
ਸਰਕਾਰ ਸਿਆਸੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ‘ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ, ਹੁਣ ਇਹ ਦਿਖਾਵਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਸਰਕਾਰ ਚਲਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੋ ਸੂਬਾਈ ਅਸੈਂਬਲੀਆਂ ਭੰਗ ਹੋਣ ਅਤੇ ਪੀਟੀਆਈ ਦੇ ਕਰੀਬ 80 ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ।
ਪੀਟੀਆਈ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਅਸਤੀਫ਼ਿਆਂ ਨੇ ਵੱਡਾ ਖਲਾਅ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ
ਉੱਘੇ ਵਿਦਵਾਨ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹਸਨ ਅਸਕਰੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਜੈਗਮ ਖਾਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੱਧਕਾਲੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਪੀਟੀਆਈ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖਲਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸਗੋਂ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਸਰਕਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲੇਗੀ
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਸਕਰੀ ਨੇ 2018 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੰਸਦੀ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਿਖਾਈ ਸੀ। ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, “ਜੇਕਰ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਨੈਤਿਕ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ,” ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ। ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਅਸਕਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਟਿਕ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗੀ। ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਘਟੀ
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਸਕਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਘੀ ਸਰਕਾਰ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਢਾਹ ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੈਸਿੰਡਾ ਆਰਡਰਨ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਸਕਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ।
ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੈਘਮ ਹੈਰਾਨ
ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੈਘਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਥਿਤੀ “ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਗੱਠਜੋੜ ਲਈ ਮਹਿੰਗੀ” ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ (IMF) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੋਂ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਡਿਫਾਲਟ ਦਾ ਜੋਖਮ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਈਐਮਐਫ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।” ਜੈਗਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਰਕਾਰ ਆਈਐਮਐਫ ਕੋਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬਾਕੀ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਪੂੰਜੀ ਗੁਆ ਦੇਵੇਗੀ ਪਰ, ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਬਾਹਰੀ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਡਿਫਾਲਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਕਿਵੇਂ ਉਠਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਘਟੀ
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਸਕਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਘੀ ਸਰਕਾਰ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਢਾਹ ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੈਸਿੰਡਾ ਆਰਡਰਨ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਸਕਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ।
ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੈਘਮ ਹੈਰਾਨ
ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੈਘਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਥਿਤੀ “ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਗੱਠਜੋੜ ਲਈ ਮਹਿੰਗੀ” ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ (IMF) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੋਂ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਡਿਫਾਲਟ ਦਾ ਜੋਖਮ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਈਐਮਐਫ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।” ਜੈਗਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਰਕਾਰ ਆਈਐਮਐਫ ਕੋਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬਾਕੀ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਪੂੰਜੀ ਗੁਆ ਦੇਵੇਗੀ ਪਰ, ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਬਾਹਰੀ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਡਿਫਾਲਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਕਿਵੇਂ ਉਠਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।