ਹਰ ਸਾਲ 10 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ, ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਦਿਵਸ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਯੂਐਚਓ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਸ਼ਵ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਦਿਵਸ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਅਸਲ ਬਿਮਾਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੋਰ ਕੀ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਜੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਝਿਜਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਹਰ 40 ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਮਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅੰਕੜਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ 5 ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ।
5 ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ:
1. Major Dipressive Disorder (ਤਣਾਅ)
ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ, ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਉਦਾਸੀ। ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋ ਸਭ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਮਹੀਨਿਆਂ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਉਦਾਸ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਗੁਆ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਉਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਨੰਦ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਭੁੱਖ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ, ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਜਾਂ ਗਲਤ ਸਮੇਂ ਤੇ ਸੌਂਦਾ ਹੈ, ਊਰਜਾ ਦੀ ਘਾਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਹਰ ਸਮੇਂ ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੇਕਾਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋ, ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਫੈਸਲੇ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਮਹਿਸੂਸ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਜਾਂ ਦੋਸਤ ਉਸਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਪਛਾਣਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਮੈਂਬਰ ਜਾਂ ਦੋਸਤ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਸਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਕੇ ਉਦਾਸੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
2. Obsessive Compulsive Disorder
Obsessive Compulsive Disorder (OCD) ਚਿੰਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇੱਕ ਵਿਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਜਨੂੰਨੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਜਿਹੇ ਲੱਛਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਓਸੀਡੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਬੇਕਾਬੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਜਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਹੱਥ ਧੋਣਾ, ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੁਟੀਨ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ OCD ਦੇ ਕੁਝ ਲੱਛਣ ਹਨ।
3. Schizophrenia
ਸਕਾਈਜ਼ੋਫਰੀਨੀਆ ਵੀ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਪਾਉਂਦਾ। ਉਹ ਉਲਝਣ ਅਤੇ ਅਸੰਗਠਿਤ ਸੋਚ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹਨ। ਸਕਾਈਜ਼ੋਫਰੀਨੀਆ ਆਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਲੱਛਣ ਗੰਭੀਰ ਹਨ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਜ਼ੋਫਰੀਨੀਆ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸ਼ੋਰ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰੀ, ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣ ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ, ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਦਵਾਈ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਸਕਾਈਜ਼ੋਫਰੀਨੀਆ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
4. Bipolar Disorder
ਬਾਈਪੋਲਰ ਡਿਸਆਰਡਰ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਈਪੋਲਰ ਡਿਸਆਰਡਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ, ਕਈ ਵਾਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ, ਡੂੰਘੀ ਉਦਾਸੀ, ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਊਰਜਾ ਦੀ ਕਮੀ ਵਰਗੇ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਣਾਅ, ਸਰੀਰਕ ਬਿਮਾਰੀ, ਦੁਖਦਾਈ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਹ ਬਾਈਪੋਲਰ ਡਿਸਆਰਡਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
5. Persistent depressive disorder
ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਡਿਸਥਾਈਮੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਨਿਰੰਤਰ ਉਦਾਸੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਨਿਰੰਤਰ ਉਦਾਸੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ, ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ, ਘੱਟ ਊਰਜਾ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ, ਭੁੱਖ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ, ਘੱਟ ਸਵੈ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਘੱਟ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੁਖਦਾਈ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਨਿਰੰਤਰ ਚਿੰਤਾ, ਬਾਈਪੋਲਰ ਡਿਸਆਰਡਰ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰਸਾਇਣਕ ਅਸੰਤੁਲਨ ਵੀ ਇਸ ਚੱਲ ਰਹੇ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਵਿਗਾੜ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।